شرایط کاری شرکتها و سازمانها در ماه مبارک رمضان

(خلاصه این گزارش در روزنامه دنیای اقتصاد پنج شنبه ۲۹ تیر ۱۳۹۱ منتشر گردیده است)

تغییراتی که در دهه گذشته در فضای کسب و کار دنیا و کشورمان صورت گرفته، باعث شده که چیدمان سرمایه انسانی و نیز نحوه تعامل و همکاری ایشان با شرکت نیز دستخوش تغییراتی شود. منابع انسانی و سرمایه ی دانشی به عنوان مؤثرترین عامل رشد و بقای سازمانها خود را نمود داده اند. آگاهی شرکتها و سازمانها از این نکته کلیدی و تعیین کننده موفقیت و شکست، کسب و کارها را وادار نموده که با محیط دربرگیرنده این سرمایه و مواجهه ایشان به صورت علمی و انسانی برخورد نماید. بدین ترتیب مدیریت منابع انسانی اکنون در سازمانها به عنوان یک بازوی ارشد سیاستگزاری و اجرایی مدیریت تبدیل شده و نظر مشورتی ایشان به عنوان منبعی راهگشا برای مدیران صف دیده می شود.

تمامی این واقعیتها و انتظارات جدید، مدیران و کارشناسان منابع انسانی را به سوی تصمیمات منطقی و مبتنی بر واقعیت ها سوق می دهد. اکنون دیگر در تصمیمات مرتبط با سرمایه انسانی و استعدادهای سازمان و حتی موضوعات کلان بنگا هها، از مدیران و کارشناسان منابع انسانی انتظار می رود که اطلاعات جامعی از محیط فعالیت، رقبا، همکاران و بازار کار مهیا نموده و به موقع ارائه نمایند.

مسائلی نظیر میزان ساعات کاری و نحوه پراکندگی آن، شرایط خاص و تغذیه در محل کار به عنوان یکی از فاکتورهای مؤثر در جبران خدمت و مزایا در استراتژی های کلی و منابع انسانی در نظر گرفته می شوند. این عوامل می توانند در کنار عوامل دیگر جبران خدمت شرکتها، نقش مهمی در انتخاب شرکت توسط کاندیداها و کارکنان بازی کنند.

با توجه به درپیش بودن ماه مبارک رمضان، که تغییر عادات عبادت و تغذیه و نحوه و زمان بندی توزیع ترافیک، در ساعتهای مختلف و تغییرات دیگر را به همراه دارد، یکی از تصمیمات پیش رو برای کسب و کارها و سازمانها، واکنش و نحوه عمل ایشان در خصوص شرایط کاری در این ماه است. با توجه به اکثریت مسلمان شاغل در شرکتها و سازمانهای کشورمان و آداب روزه داری در این ماه، بعضی از کارفرمایان شرایط ویژه ای را برای کار در این ماه در نظر می گیرند تا علاوه بر تلاش در جهت حفظ بالای بهره وری و کارآیی، کارکنان نیز از مزایایی متناسب برخوردار شوند. شرکتها و سازمانها با توجه به ماهیت وظیفه ها، فرآیندها و مشتریان و محدودیتهایشان، تصمیماتی در این خصوص می گیرند، بعضی ساعات کاری را تقلیل داده و بعضی ساعت شروع و پایان کار را در این ماه بازتعریف می کنند. گروهی نیز مزایای غیر نقدی را به بسته های جبران خدمتی اضافه می کنند و بعضی نیز شرایط مرخصی را در این مدت تسهیل می کنند. بر این اساس، شرکت مشاوره منابع انسانی رایان راهبرد چابک مطالعه ای را ساماندهی کرده و از کارکنان شرکتها علی الخصوص متولیان منابع انسانی و اداری سازمانها و شرکتها خواسته تا پرسشنامه ای را بر اساس اطلاعات سال گذشته و برآوردهای سال پیش رو تکمیل نمایند. این پرسشنامه با طرح ۲۲ پرسش شامل اطلاعاتی در خصوص پاسخ دهنده، شرکت و نوع فعالیت آن و نیز تصمیمات شرکت در مورد شرایط کار عادی و ماه رمضان در این خصوص تحقیق نموده است. با توجه به محدودیت زمانی و دسترسی راحت تر، این پرسشنامه به صورت اینترنتی تهیه و منتشر شده و حاوی اطلاعات توصیفی است که به مدیران منابع انسانی کمک می کند تا برآورد تقریبی از فضای محل فعالیت و نحوه تصمیم گیری شرکتهای دیگر موجود در بازار کار کشور به دست آورند. امیدواریم که این فعالیت و خلاصه گزارش حاصله قدمی باشد برای فعالیت علمی تر صنایع و کسب و کارها و بتوان در آینده پژوهش های دقیقتری در خصوص فعالیتهای مدیریت منابع انسانی کسب و کارها ارائه نمود.

در مهلت تعیین شده برای این نظر سنجی ۱۱۴ نفر به نمایندگی از ۳ شرکت تعاونی، ۸۸ شرکت خصوصی و ۲۳ شرکت و سازمان دولتی مشارکت نمودند. با این توضیح که هنگامی تعداد داده های به دست آمده در دسته بندی های انجام شده کمتر از ۴% کل داده ها بودند، از آنها در تحلیل استفاده نشد.

پاسخ دهندگان از واحدهای مختلف سازمانی بودند. بیشترین تعداد پاسخ دهندگان از گروه مدیریت منابع انسانی و اداری بوده اند.

شرکتهای مورد نظرسنجی در زمینه های مختلفی فعال بودند و پراکندگی آنان بر اساس نمودار ذیل می باشد:

شرکتهای بزرگ با پانصد کارمند و بیشتر، بزرگترین گروه شرکت کنندگان در نظرسنجی را تشکیل داده اند. کمترین تعداد شرکت کنندگان نیز مربوط به گروه شرکتهای کوچک سه نفر و کمتر می باشد که تنها چهار شرکت را شامل می شود.

بر اساس یافته های این نظر سنجی، هشتاد درصد شرکتها به طور معمول تغییراتی در شرایط کاریشان در ماه رمضان اعمال می کنند. این تغییرات می تواند شامل تغییر ساعات شروع و پایان کاری، ساعات موظفی کاری و شرایط اضافه کاری و از این قبیل باشد.

اکثریت کارکنان شرکتهای متبوع پاسخ دهندگان شیفت کار بودند. 

اما در میان پاسخهای سوالهای اصلی تحقیق، مشخص گردید که گروه شرکتهای نفت و گاز و پتروشیمی با ۹۳% و تکنولوژی اطلاعات با ۹۲% گروهی بودند که بیشترین تغییر را در شرایط کاری رمضان سال گذشته داشتند.

از نظر متغیر تعداد کارکنان نیز شرکتهای بسیار کوچک (۱ تا ۳ نفر) کمترین تغییر را (۲۵%) در ماه مذکور داشتند. در مقابل شرکتها و سازمانهای بالای پنجاه نفر هم با آمار بیش از ۸۵% بزرگترین دسته تغییر دهنده های شرایط کاریشان بودند.

۳۴% از کل شرکتها و سازمانها کاهش ساعات کاری را در زیر یک ساعت نگه داشته اند. اگر شرکتهایی که کاهش ساعات کاری را بین یک تا دو ساعت نگه داشته ایم را نیز به این گروه اضافه کنیم، به رقم ۸۰ درصد خواهیم رسید. ۱۷ درصد شرکتهای خصوصی و ۳۰ درصد شرکتها و سازمانهای دولتی این کاهش را به بالای دو ساعت رسانیده اند. 

شرکتها تمایل کمتری دارند که کارکنانشان در ماه رمضان اضافه کاری کنند. به عنوان نمونه، تنها چهارده درصد کارکنان در روزهای عادی اجازه اضافه کاری نداشتند که این رقم در ماه رمضان زیادتر شده و به بیست و هشت درصد رسیده است. بیشترین محدودیت در اضافه کاری رمضان مربوط به صنایع دارویی و سپس گروه شرکتهای تولید صنعتی بوده است. از نظر متغیر تعداد کارکنان، شرکتهای متوسط (بین ده تا پنجاه نفر) بیشترین محدود کنندگان اضافه کاری رمضان بودند.

همچنین بر اساس تحلیل حاصل از داده ها، اکثریت شرکتها و سازمانها (هشتاد درصد) در سال گذشته به منظور رفاه کارکنان در ماه رمضان ساعات کاری خود را تغییر داده اند. به طوری که ۲۴ درصد از ایشان شروع دیرتر کار را اجازه داده اند، در حالی که ۴۷ درصد هم به کارکنان اجازه داده اند زودتر از موعد مقرر و معمول محل کارشان را ترک کنند. جالب اینکه ۱۱ درصد سازمانها هر دو منفعت فوق را به صورت همزمان اجرا نموده اند.

در این راستا ۲۲ درصد شرکت کنندگان نیز پاسخ دادند که محل کار متبوعشان افطاری رایگان به کارکنان روزه دار ارائه داده اند. صنایع نفت و گاز و پتروشیمی با پنجاه درصد در ارائه افطاری رایگان به پرسنلشان پیشگام بوده اند. شرکتها با بزرگ شدن از نظر تعداد کارکنان تمایل بیشتری به ارائه افطاری رایگان داشتند؛ به طوری که شرکتهای صد تا پانصد نفر با ۴۰% و شرکتهای بیش از پانصد نفر با ۳۷% در این مورد رکورد دار هستند.

۷۷ درصد از پاسخ دهندگان پیش بینی نموده اند که در ماه رمضان پیش رو در شرایط کاری سازمان محل فعالیتشان تغییراتی رخ دهد و ۸۹ درصد از این دسته این تغییر را مشابه سال گذشته برآورد کرده اند.

شرکتهای مشاوره ای با ۳۸% بزرگترین گروهی بودند که به پیشنهاد تغییر شرایط کار در رمضان پاسخ منفی دادند. «نه گفته ها» و نیز شرکتهای متوسط بین ده تا پنجاه نفر کارمند نیز بیشترین پاسخ منفی را به این پیشنهاد دادند.

در پایان اکثریت ۸۰% شرکت کنندگان این تغییرات را مثبت و مفید ارزیابی نموده و معتقد بودند که این تغییرات به صورت کلی برای کسب و کار و کارکنان مفید است. 

مشاوره منابع انسانی رایان راهبرد چابک