در نظر گرفتن عدالت در اجرای شیوه ها، برای یک مدیر و متخصص منابع انسانی به ویژه اگر در حیطه ی جبران خدمت و یا ارتقا بخواهد فعالیت کند، حیاتی است و حتا می تواند سایر فعالیت ها و برنامه ها و پروژه های بهبود را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

رعایت قوانین آمره یکی از مقدمات برقراری عدالت است. با این وصف با توجه به اینکه موضوع عدالت به خودی خود چالش برانگیز است، توجه به مفاهیم و پایه های آن می تواند از گنگی مسیر بکاهد.

جان رالز * به عنوان یکی از فیلسوفان شناخته شده ی این حیطه، توصیه های قابل استفاده ای در زمینه عدالت دارد. او ضمن تأکید بر فراهم کردن فرصت های برابر برای همگان، نابرابری را نکوهش نمی کند، بلکه نابرابری های اجتماعی و اقتصادی را با دو شرط می پذیرد:

- باید وابسته به مناصب و مشاغلی باشند که تحت شرط های برابری منصفانه ی فرصت ها به روی همگان گشوده باشد

- بیشترین سود آنها برای کم بهره ترین اعضای جامعه باشد.

بدین ترتیب در تنظیم و اولویت بندی پروژه های بهبود مدیریت منابع انسانی، توجه به انصاف در فراهم کردن فرصت ها و توجه به افرادی که کمتر برخوردار بوده اند، و سپس تخصیص عایدی ها بر اساس میزانی که افراد از فرصت ها بهره گرفته اند و بالقوه را به بالفعل تبدیل کرده اند، می تواند اقدامات مدیریت منابع انسانی را به عـدالت نزدیک کند و اعتبار فعالان منابع انسانی را ترمیم و تقویت کند.

اگر بخواهیم این مفاهیم را به عمل نزدیک کنیم، می توان اینگونه بیان کرد که در شرایطی که ناچار به انتخاب از بین چند کاندیدا هستیم، باید فرصت های موجود به ذی نفعان احتمالی اطلاع رسانی شود و سپس سازوکاری منصفانه برای ارزیابی آنها در نظر گرفته شود.

در این بین به عـدالت نزدیک تر خواهد بود اگر نسبتی از فرصت های استخدام و ارتقا به کسانی تخصیص داده شود که به دلیل نامناسب بودن تخصیص امکانات تاکنون از فرصت ها بهره مند نشده و محروم نگه داشته شده اند.

پروژه های مربوط به جانشین پروری، اگر به خوبی برنامه ریزی و اجرا شوند، یکی از مهم ترین فرصت های تقویت عدالت در سازمان بوده و می توانند گام مدیریت منابع انسانی در استفاده از این موقعیت باشند.

برخی کشورها در خط مشی گذاری سطح کلان از این توصیه برای رفع نابرابری های ریشه دار شهروندان کمک گرفته اند و تبعیض مثبت را بدین منظور به کار برده اند. نمونه ی بارز آن کشورهایی است که سابقه ی نژادپرستی (آپارتاید) داشته اند و این سابقه موجب محروم ماندن عده ای از شهروندان شده است. حال برای جبران عقب ماندگی، برخی تبعیض ها (که تبعیض مثبت خوانده می شود) را به نفع افرادی که به دور از اراده ی شخصی، در استفاده از امکانات و فرصت ها محروم مانده اند، به کار می گیرند تا جامعه متوازن شود.

از سوی دیگر باید توجه کرد که حرکت در این مسیر ممکن است با لغزش همراه باشد. چون به راحتی می توان از این سیاست سو استفاده کرد و اعضای باند و تیم های غیررسمی را به جای افراد شایسته گمارد.

 

* جان رالـز (به انگلیسی: John Rawls) در فوریه ۱۹۲۱ زاده شد و در نوامبر ۲۰۰۲ درگذشت. او فیلسوفی است که به دلیل صورت‌بندی نظریهٔ عدالت شهرت بسیار دارد. وی از چهره‌های به‌نام فلسفهٔ سیاسی و فلسفهٔ اخلاق در سده ی بیستم بود. اثر مشهور وی نظریهٔ عدالت (۱۹۷۱) یکی از منابع اصلی و مهم فلسفه ی سیاسی محسوب می‌شود.

** دکتر مراد احمدی پور

 

مطالب مرتبط

اصول اخلاقی و حرفه ای در مدیریت منابع انسانی

گزارش برزین در موضوع عدالت در جبران خدمت

طرح طبقه بندی مشاغل؛ الزامات و ملاحظات

کانال آپارات رایان راهبرد